من که مؤمنم، نکیر و منکر چرا؟
مدت ها ذهن مرا به خود مشغول کرده بود، فکر و ذِکرم....
مدت ها ذهن مرا به خود مشغول کرده بود، فکر و ذِکرم شده بود همین.. خیلی وقت ها می ترسیدم، از خواب می پریدم، شب ها خواب های آشفته می دیدم و... خلاصه بیچارم کرده بود. همیشه خواب می دیدم ...
مدت
ها ذهن مرا به خود مشغول کرده بود، فکر و ذِکرم شده بود همین.. خیلی وقت
ها می ترسیدم، از خواب می پریدم، شب ها خواب های آشفته می دیدم و... خلاصه
بیچارم کرده بود. همیشه خواب می دیدم دو نفر با گرزهای آهنین و بینی هایی
که از آن ها دود بیرون می آمد و چشم هایی که از حدقه بیرون زده بالای سرم
ایستادند و از من سوال و جواب میکنند. من هم با دیدن آن قیافه ها فوراً از
خواب می پریدم و خواب آن شب بر من حرام می شد.
درست حدس زدید. چیزی که
من از آن هراس داشتم شب اول قبر بود. آن خواب و خیالات آشفته هم به خاطر
این بود که شنیده بودم شب اول قبر دو فرشته به نام های نکیر و منکر سراغ
آدم می آیند و بازخواست می کنند. خیلی به هم ریخته بودم تا این که به فکر
راه چاره افتادم.
امام سجاد علیه السلام جمعه ها در مسجد النبی به موعظه مردم می پرداخت، و درباره ی پایان عمر، سوال نکیر و منکر چنین می گفت؛« از خدایی که می پرستی، از پیامبری که برای تو مبعوث شد، از دینی که بر آن هستی، از کتابی که می خوانی، از امامی که پیروی می کنی، از عمری که سپری کردی و از مالی که بدست آوردی و خرج کرده ای، سوال می کنند و در روایت دیگر آمده است: «از قبله اش، از دوستانش، از نمازش، زکاتش و روزه اش پرسش می شود
با خودم
گفتم از کجا معلوم چیزی هایی که توی کوچه و بازار شنیدم درست باشه بهتره
بروم از کسی بپرسم که متخصص این مسائل است. رفتم پیش روحانی مسجد محله و
بعد از یک احوال پرسیِ گرم سوال خودم را مطرح کردم.
ایشان در پاسخ به من
گفتند؛ ببین عزیزم ما هم در منابع شیعه و هم در منابع اهل سنت درباره ی
نکیر و منکر و سوال شب اول قبر روایات زیادی داریم و اصلاً این موضوع قابل
انکار نیست.
مطابق روایات اسلامی، هنگامی که مرده را در قبر می گذراند، نخستین کسانی که برای حسابرسی او حاضر می شوند، نکیر و منکر هستند.
این
دو فرشته چهره هایی هول انگیز دارند و حضورشان باعث احساس غربت و وحشت
مرده می شود. صدایشان چون رعد و برق و نگاه شان همچون تندر آسمان است.
پیامبر
اسلام صلی الله علیه و آله در روایتی در توصیف نکیر و منکر می فرمایند: آن
دو مَلَک سختگیر و خشن هستند. صدایشان مانند رعد غرّنده، چشمانشان چون برق
خیره کننده، با موهای بلند که زیر پای آنها قرار می گیرد و روی آنها راه
می روند. دارای دندان هایی که با آن زمین را می شکافند و از تو می پرسند.
(لطیفی، رحیم، پاسخ ها و پرسش هایی درباره ی عالم برزخ. قم: حوزه ی علمیه ی
قم، مرکز مدیریت، 1388)
همچنین امام سجاد علیه السلام جمعه ها در مسجد
النبی به موعظه مردم می پرداخت، و درباره ی پایان عمر، سوال نکیر و منکر
چنین می گفت؛ « از خدایی که می پرستی، از پیامبری که برای تو مبعوث شد، از
دینی که بر آن هستی، از کتابی که می خوانی، از امامی که پیروی می کنی، از
عمری که سپری کردی و از مالی که بدست آوردی و خرج کرده ای، سوال می کنند و
در روایت دیگر آمده است: «از قبله اش، از دوستانش، از نمازش، زکاتش و روزه
اش پرسش می شود.(همان، 70)
بشارتِ آرام بخش
این روایات
نباید باعث افسردگی و ناامیدی ما بشود چون در برخی روایات آمده است که نکیر
و منکر با آن قیافه های وحشتناک و ... مربوط به میت کافر است؛ ولی نام
ملائکه ی پرسش کننده ی از میت مومن، بشیر و مبشر
است. ابو بصیر از امام صادق (علیه السلام) پرسید: آیا آن دو ملک بر مومن و
کافر با یک صورت وارد می شوند؟ فرمودند: «خیر» ( همان، 71)
همچنین
گفته شده است که نام دو مَلَک که بر میت کافر وارد می شود، نکیر و ناکر
است. به این دلیل که کافر، منکرِ حق و آن ملائکه است و از آمدن آنها
ناخوشنود می شود و دو ملک مومن، مبشر و بشیر است؛ چون آن دو رضایت و ثواب
خدا را به او بشارت می دهند.
پرسش در قبر برای کافران و فاسقان توسط نکیر و منکر با حالت ترسناک و برای مؤمن توسط مبشّر و بشیر با حالت فرحناک انجام می شود و این حالات ارتباط مستقیمی با اعمال و نیّات ما در این دنیا دارد. لذا نگرانی ما باید از جانب اعمال باشد و نه چیزی غیر از آن
سید نعمت الله جزایری چنین آورده
است: از ظاهر دعاهایی که از ائمه ی اطهار رسیده است، بر می آید که نکیر و
منکر، جهت بازجویی کفار و فساق می آیند و بشیر و مبشر با بهترین هیئت و
صورت به بازجویی مومنان می آیند و سبب خشنودی آنها می شوند. ( همان، 71)
دعایی که امام صادق علیه السلام هر روز در ماه مبارک رجب می خواندند موید همین مطلب است.
حضرت
می فرمودند؛ «....وَ ادْرَأْ عَنِّی مُنْکَرا وَ نَکِیرا وَ أَرِ عَیْنِی
مُبَشِّرا وَ بَشِیراً» ... خدایا نکیر و منکر، آن دو فرشته مأمور بر سؤال
مردگان را از من دور کن و بشیر و مبشر را که مژده دهندگان سعادتند به من
بنمایان. (مفاتیح الجنان. در اعمال ماه رجب)
آنچه این روایات در صدد
بیان آن است این واقعیت است که اعمال و رفتار در این دنیا ارتباط مستقیمی
با نوع مواجهه ی با مأموران الهی در سرای دیگر دارد. در این دنیا هر چه
بکاریم همان را در برزخ و آخرت درو خواهیم کرد. می توان به گونه ای زیست که
رفتار فرشتگان در برابر ما شدید و خشن باشد مانند تعابیری همچون«
مَلَائِکَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ (سوره ی تحریم، آیه 6)» و هم می توان زیستی
پاک و بی آلایش و به دور از گناه و معصیت داشت به گونه ای که فرشتگان الهی
به ما اینگونه خطاب کنند که: «سلام بر شما که پاک و پسندیده بودید، پس داخل
شوید در حالى که در آن جاودانه خواهید بود.» ( زمر، 73)
کلام آخر:
پرسش در قبر برای کافران و فاسقان توسط نکیر و منکر با حالت ترسناک و برای مؤمن توسط مبشّر و بشیر با حالت فرحناک انجام می شود و این حالات ارتباط مستقیمی با اعمال و نیّات ما در این دنیا دارد. لذا نگرانی ما باید از جانب اعمال باشد و نه چیزی غیر از آن.
