چگونگی ثروتمند شدن از نگاه امام رضا (ع)
تاکید بر عمل در کنار حرف و سخن
امام رضا (ع) نسبت به عمل به ویژه در حوزه تکالیف دینی و واجبات تاکید داشتند و به قول معروف معتقد بودند که «ز عمل کار برآید» و این مسئله را به شیعیان نیز گوشزد می کردند.
نقل است یکی از شیعیان ثامن الحجج (ع) که تاجر دینداری بود و وضعیت مالی بسیار خوبی داشت در فارس زندگی می کرد. او همواره خود را شیعه وفادار به اهل بیت (ع) معرفی می کرد. البته گفتار و عمل او چندان یکسان نبود و از دادن خمس طفره می رفت. وی نامه ای به امام رضا (ع) نوشت و از ایشان خواست که خمسش را نپردازد.
امام (ع) نامه او را خواندند و پاسخ دادند: «بسم الله الرحمن الرحیم، بدان که خداوند وسعت دهنده و کریم است. درباره عمل و کار ضامن ثواب است... هیچ مالی حلال نیست مگر از راهی که خدا آن را حلال کرده است. پرداخت خمس کمک به ما اهل بیت (ع) است برای نشر دین و همچنین تامین نیاز نیازمندانِ خاندان ما و پیروان ما... پس خمس را از ما دریغ نورزید و تا می توانید خود را از دعای ما محروم نکنید؛ زیرا دادن خمس، کلید روزی شما و باعث پاک شدن گناهان شما است و چیزی است که برای روز بیچارگی خود آماده می کنید و مسلمان کسی است که به عهدش با خدا وفا کند، مسلمان آن نیست که با زبان بپذیرد و با دل مخالفت کند. والسلام»
ثروت اندوزی
درباره چرایی ثروت اندوزی عده ای و بی توجهی آنها از حال دیگران یکی از یاران از امام رضا (ع) نقل کرده که ایشان فرمودند: «ثروت انباشته نمی شود مگر به سبب پنج چیز: بخل شدید، آرزوی طولانی، حرص زیاد، قطع رحم و ترجیح دادن دنیا بر آخرت.»
آداب معاشرت در سیره حضرت رضا (ع)
به تصریح راویان در منابع تاریخی، رفتار امام رضا (ع) با هیچ یک از دانشمندان، سیاستمداران و حتی عابدان آن دوران قابل مقایسه نیست. رفتار ایشان تجسم واقعی اخلاق نبوی بوده و الگویی برجسته برای همگان به شمار می رفته اند.
برای مثال هرگز دیده نشد که ایشان در سخن گفتن با کسی، درشتی کنند و یا سخن کسی را قبل آنکه به اتمام برسد، قطع کنند.
همچنین، هیچ کس را برای نیازی که توان برآورده کردنش را داشتند پس نزده و هرگز در حضور کسی پای خود را دراز نمی کردند و در برابر همنشین خود، تکیه نمی دادند. هرگز دیده نشد که به یکی از بستگان یا غلامان دشنام داده و یا آب دهان بیندازند.
ایشان حتی در خنده نیز آدابی داشتند به گونه ای که هرگز قهقهه نزده و خنده شان لبخندی بیش نبود. هر گاه هنگام غذا خوردن تنها می شدند وابستگان و غلامان حتی دربانان و نگاهدارنده اسبان را نیز بر سر سفره می نشاندند.
ایشان فراوان احسان می کردند و پنهانی صدقه می دادند که بیشتر آن در شب های تاریک بود.
کیفیت رفتار با فقرا
برخی مسلمانان در رفتار با یکدیگر تبعیض روا می داشتند. بارها دیده شد که افرادی به مخاطبشان نگاه می کنند. اگر مخاطب ثروتمند بود، بسیار به او احترام می گذاشتند چنانچه ندار بود به او توجه نمی کردند. و تحمل این وضع برای فقرا بسیار دشوار بود.
امام رضا (ع) از این رفتار آگاه شدند و فرمودند: «کسی که به مسلمان فقیری سلام کند بر خلاف آنگونه که به ثروتمندان سلام می کند، در حالی خداوند را در قیامت ملاقات خواهد کرد که بر او خشم گرفته است.»
ایشان همچنین بر بخشش جوانمردانه تاکید داشتند و این مسئله در سیره عملی حضرت ثامن الحجج (ع) نیز تبلور داشت.
نقل است مردی از پیش امام (ع) می گذشت و در حالی که چشم به چشم امام رضا (ع) دوخته بود، گفت: آقا! می شود به اندازه جوانمردی خودتان به من بخشش کنید.
امام (ع) فرمودند: آن مقدار برایم مقدور نیست.
مرد زیرک بود، درخواستش را تغییر داد و گفت: «پس به اندازه جوانمردی من بخشش کنید.»
امام رضا (ع) فرمودند: «ایرادی ندارد.» آنگاه حضرت (ع) غلامشان را صدا زدند و فرمودند: «به این مرد دویست دینار بده!»
منابع:
عیون اخبارالرضا (ع)
مناقب آل ابیطالب
کافی
زندگی به سبک خورشید
