پیام اشعار کتب دین و زندگی(کنکوری)

                     

ابیات سال دوم

مولوی در دیوان شمس می گوید :

روزها فکر من این است و همه شب سخنم که چرا غافل از احوال دل خویشتنم

از کجا آمدهام آمدنم بهر چه بود به کجا میر وم آخر، ننمایی وطنم

پیام :ا رزش هر کس بستگی دارد به درک و فهم وی از حقیقت هستی و جایگاه انسان در کاروان آفرینش

ابیات :

کیست این پنهان مرا درجان و تن کز زبان من همی گوید سخن ؟

این که گوید از لب من راز کیست بنگرید این صاحب آواز کیست ؟

در من اینسان خود نمایی می کند ادعای آشنایی می کند

متصلتر، با همه دوری، به من از نگه با چشم و از لب با سخن

پیام : در این ابیات عمان سامانی به آشنایی درونی انسان با خدا یعنی سرشت خداآشنای انسان اشاره دارد .

ابیات:

نفس، هر دم در درونت در کمین از همه مردم بتر در مکر و کین

دشمنی داری چنین در سر خّویش مانع عقل است و خصم جان و کیش

پیام : مولوی این دو بیت را خطاب به کسانی به کار برده است که برای توجیه گناه خود به دنبال عامل بیرونی میگ ردند .

بیت :

مردم از فتنه گریزند و ندانند که ما به تمنّای تو در حسرت رستاخیزیم

موضوع :پ یامد نگرش الهیون نسبت به مرگ

پیام :ب ا کاهش ترس از مرگ، دفاع از حق و مظلوم و فداکاری در راه خدا آسانتر می شود و شجاعت به مرحلهی

عالی آن میر سد .

ابیات :

جزءها را رویه ا سوی کل است بلبلان را عشق با روی گل است

آنچه از دریا به دریا میر ود از همان جا کامد، آنجا میر ود

پیام: در این ابیات به هدفمندی و غایتم ندی جهان اشاره شده که ضرورت معاد را در پرتو حکمت الهی اثبات میک نند .

 

آیات و روایات در دین و زندگی (ضمیمه) ۳۴۱

ابیات:

ای دریده پوستین یوسفان گرگ برخیزی از این خواب گران

گشته گرگان یک به یک خوهای تو می درانند از غضب اعضای تو

زآنچه می بافی همه روزه بپوش زآنچه می کاری همه روزه بنوش

پیام:

۱-این ابیات به پاداش و کیفر اخروی از نوع تجسم عمل اشاره دارند.

۲- پاداش های بهشتی و عذ اب های دوزخ ساخته ی اعمال ماست و ما با همه ی ابعاد وجودی خود در حال ساختن

آن نعم تها و عذاب ها هستیم.

بیت:

گر توکّل می کنی در کار کن کشت کن پس تکیه بر جبار کن

پیام: توکّل کننده ای که اهل معرفت باشد، می داند که انسان باید در راستای راهیابی به نیازها و خواسته هایش، از

ابزار و اسباب بهره جوید. زیرا این ابزار و اسباب بنابر حکمت الهی قرار داده شده و بی توجهی به آن ها، بی توجهی به

حکمت و علم الهی است.

بیت:

نبود نقش دو عالم که رنگ الفت بود زمانه طرح محبت نه این زمان انداخت

پیام: حافظ در این بیت می گوید الفت و محبت قبل از این که دو جهان خلق شود، وجود داشت و محبت مقدم بر

آفرینش جهان است.

بیت:

طفی هست ل ی عشق اند آدمی و پری ارادتی بنما تا سعادتی ببری

پیام: حافظ در این بیت می گوید وجود آدمیان و پریان مدیون وجود عشق و محبت در جهان است و هر کس به

دنبال سعادت است، باید عشق را در وجود خود احیا کند.

ابیات:

الهی سینه ای ده آتش افروز در آن سینه دلی و آن دل همه سوز

کرامت کن درونی درد پرورد دلی در وی، درون درد و برون درد

هر آن دل را که سوزی نیست دل نیست دل افسرده غیر از آب و گل نیست

پیام: با محبت، دل از مردگی بیرون می آید و شور و شوقی فرح بخش وجودش را فرا می گیرد ؛ از ای ن رو

مشتاقان عشق الهی این ابیات را ندا سر داده اند.

در شعری منسوب به امام صادق (ع) آمده است:

نافرمان خدا را ی کنی و اظهار دوستی با او نمایی؟

به جان خودم این رفتاری شگفت است.

۳۴۲

اگر دوستی ات راستین بود، اطاعتش می کردی؛

زیرا دوستدار، مطیع محبوب خود است.

تأکید دارد. « پیروی از خدا » پیام: این ابیات به دومین اثر محبت به خدا یعنی

ابیات سال سوم

بیت:

هر که او بیدارتر، پر دردتر هر که او هشیارتر، رخ زردتر

پیام: دغدغه و دردی که پس از جدی تر مطرح شدن نیازهای عمیق تر برای انسان به وجود م ی آیند، نشانه ی

بیداری و هوشیاری و ورود به وادی انسانیت است.

ابیات: (حافظ)

 ستاره ی بدرخشید و ماه مجلس شد دل رمیده ی ما را انیس و مونس شد

نگارمن که به مکتب نرفت و خط ننوشت به غمزه مسأله آموز صد مدرس شد

پیام: این ابیات به امی بودن رسول خدا (ص) اشاره دارند.

بیت: (حافظ)

در دایره ی قسمت، ما نقطه ی تسلیمیم لطف آنچه تو اندیشی، حکم آنچه تو فرمایی

پیام: این بیت بیانگر ولایت معنوی است.

بیت:

ا برآ ی آفتاب صبح امید که در دام شب هجران اسیرم

پیام: این بیت، به ظهور امام زمان (عج) اشاره دارد.

ابیات پیش دانشگاهی

بیت:

ذات نایافته از هستی بخش کی تواند که شود هستی بخش

پیام: هر چیزی که وجودش از خودش نباشد، ← برای موجود بودن نیازمند به دیگری است.

 

آیات و روایات در دین و زندگی (ضمیمه) ۳۴۳

بیت:

دلی کز معرفت نور و صفا دید به هر چیزی که دید اول خدا دید

ما راَیت شَ یئا الا و راَی ت اللهَ قبلَه و » : پیام: در این بیت با اشاره به این کلام امیر مؤمنان که می فرماید

شاعر می گوید برای این که انسان به چنین دیدی برسد، لازم است تلاش و مجاهده ی نفسانی کند، « بعده و معه

به گونه ای که قلب وی با معارف الهی نورانی شود و مانند آینه صیقلی و پاک شود.

بیت: (هاتف اصفهانی)

اصفهان __________هاتف ی نیز ااین معنا را با بیانی زیبا چنین توصیف نموده است:

یار بی پرده از در و دیوار در تجلی است یا اولی الابصار

چشم بگشا به گلستان و ببین جلوه ی آب صاف در گل و خار

ز آب بی رنگ صد هزاران رنگ لاله و گل نگر در آن گلزار

پیام: جهان تجلی خداوند است و اگر انسان با دیده ی عقل به جهان نگاه کند در همه ی ذرات و اش یای جهان

ظهور قدرت، علم و سایر صفات الهی را خواهد یافت.

باباطاهر نیز از مشهود بودن خداوند این گونه سخن می گوید:

به صحرا بنگرم صحرا تو بینم به دریا بنگرم دریا تو بینم

به هرجا بنگرم کوه و در و دشت نشان از قامت رعنا تو بینم

ما راَیت شَیئا الا و راَی ت اللهَ قبلَه و »: پیام: در این بیت باباطاهر سخن امیرالمؤمنین را توضیح می دهد که

« بعده و معه

بیت:

تو مگو ما را بدان شه بار نیست با کریمان کارها دشوار نیست

پیام: کافی است اندکی قدم به پیش گذاریم و با عزم و تصمیم راه افتیم. به یقین خداوند نیز کمک خواهد کرد و

لذت این معرفت را به ما خواهد چشانید.

بیت:

این همه عکس می و نقش نگارین که نمود یک فروغ رخ ساقی است که در جام افتاد

پیام: زمانی که انسان با دوری از گناه و انجام عمل نیک، مسیر معرفت را در پیش گیرد، به تدر یج مفهوم

این بیت را درمی یابد.

بیت: (حافظ)

بر آستان جانان گر سر توان نهادن گلبانگ سربلندی بر آسمان توان زد

اشاره دارد. « توحید عملی یا توحید عبادی » پیام: این بیت به

۳۴۴

ابیات:

بندگی کن تا که سلطانت کنند تن رها کن تا همه جانت کنند

همچو سلمان در مسلمانی بکوش ای مسلمانان تا که مسلمانت کنند

خوی حیوانی سزاوار تو نیست ترک این خو کن که انسانت کنند

چون نداری درد، درمان هم مخواه درد پیدا کن که درمانت کنند

بنده ی شیطانی و داری امید که ستایش همچو یزدانت کنند؟

پیام: این ابیات به توحید عبادی و اخلاص در بندگی اشاره دارد.

ابیات:

آفرینش همه تنبیه خداوند دل است دل ندارد که ندارد به خداوند اقرار

این همه نقش عجب بر در و دیوار وجود هر که فکرت نکند نقش بود بر دیوار

پیام: این دو بیت به افزایش معرفت به خداوند به منظور رسیدن به حقیقت بندگی و اخلاص اشاره دارند.

بیت:

به جهان خرّم از آنم که جهان خرّم از اوست عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست

پیام: این بیت به افزایش معرفت به خداوند به منظور رسیدن به حقیقت بندگی و اخلاص اشاره دارند.

بیت:

مهر رخسار تو می تابد ز ذرات جهان هر دو عالم پر ز نور و دیده نابینا چه سود؟

پیام: این بیت به افزایش معرفت به خداوند به منظور رسیدن به حقیقت بندگی و اخلاص اشاره دارند.

بیت:

توبه بر لب، سبحه بر کف، دل پر از شوق گناه معصیت را خنده می آید ز استغفار ما (سبحه: تسبیح)

پیام: این عبارت به مرحله ی اول توبه (پشیمانی) اشاره دارد.

ابیات:

آن یکی بر رفت بالای درخت می فشاند او میوه را دزدانه سخت

صاحب باغ آمد و گفت ای دنی از خدا شرمت، بگو چه می کنی؟

گفت: از باغ خدا بند هی خدا می خورد خرما که حق کردش عطا

پس ببستش سخت آن دم بر درخت می زدش بر پشت و پهلو چوب سخت

گفت: آخر از خدا شرمی بدار می کشی این بی گنه را زار زار

گفت: کز چوب خدا این بنده اش می زند بر پشت دیگر بنده اش

چوب حق و پشت و پهلو، آن او من غلام و آلت فرمان او

گفت: توبه کردم از جبر ای عیار اختیار است اختیار است اختیار

پیام: مولوی در قالب یک مثال این گونه یادآوری می کند کسی که اختیار را در سخن یا بحث انکار م ی کند، در

عمل از قدرت اختیار خود بهره می برد.

 

انواع محارم:

الف  همه ی افراد زیر برای مردان محرم هستند و افراد خارج از این ها نامحرم می باشند که نگاه

کردن به آن ها جایز نیست:

1 مادر و مادر بزرگ 2 دختر و دختر فرزند 3 خواهر

4 خواهر زاده (دختر خواهر) 5 برادر زاده (دختر برادر) 6 عمه (عمه خودش و عمه پدر و مادرش)

7 خاله (خاله خودش و خاله پدر و مادرش)

ب  افراد زیر پس از ازدواج بر پسرها و مردها محرم م یشوند:

1 مادر زن و مادر بزرگ او 2 دختر زن، هر چند دختر خودش نباشد.

3 زن پدر (نامادری) 4 زن پسر (عروس)

ج  همه ی افراد زیر برای مردان محرم هستند و افراد خارج از این ها نامحرم می باشند که زنان

باید در مقابل آنان پوشش اسلامی داشته باشند:

1 پدر و پدر بزرگ 2 پسر و پسر فرزند 3 برادر

4 برادرزاده (پسر برادر) 5 خواهر زاده (پسر خواهر) 6 عمو (عموی خودش و عموی پدر و مادرش)

7 دایی (دایی خودش و دایی پدر و مادرش)

د  افراد زیر پس از ازدواج بر دخترها و ز نها محرم م یشوند:

1 پدر شوهر و پدربزرگ او 2 پسر شوهر (ناپسری)

3 شوهر مادر (ناپدری) 4 شوهر دختر (داماد)

الف - شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر

کسی که م یخواهد امر به معروف و نهی از منکر کند، باید:

1 بداند چیزی را که شخص مکلف ترک کرده و انجام نداده، از واجبات است و یا آنچه را انجام داده، از

محرمات است.

2 بداند که شخص گناه کار تصمیم دارد گناه خود را ادامه دهد پس اگر نداند یا گمان کند یا احتمال بدهد که تکرار

نمی کند، امر به معروف یا نهی از منکر واجب نیست.

3 احتمال بدهد امر و نهی او مؤثر واقع می شود و اگر بداند که با تغییر روش، امر و نهی او مؤثر واقع می شود، باید

سعی کند روش خود را تغییر دهد تا امر به معروف و نهی از منکر دارای تأثیر باشد.

4 بداند که در این امر و نهی مفسده ای نیست. پس اگر بداند یا احتمال بدهد که امر و نهی او ضرر جانی یا آبرویی

یا مالی قابل توجه دارد، واجب نیست.

 

آیات و روایات در دین و زندگی (ضمیمه) 351

در چه صورت امر به معروف و نهی از منکر واجب نیست؟

1 پس اگر نداند یا گمان کند یا احتمال بدهد که تکرار نمی کند، واجب نیست.

2 پس اگر بداند یا احتمال بدهد که امر و نهی او ضرر جانی یا آبرویی یا مالی قابل توجه دارد، واجب نیست.

نکته: اگر انجام یک معروف یا ترک یک منکر از اموری باشد که خداوند به آن اهمیت زیاد م یدهد، مثل اصول دین یا

مذهب و حفظ عقاید مسلمانان و قرآن مجید یا احکام ضروری دین، باید اهمیت آن را جدی تلقی کنیم؛ زیرا ممکن

است به خاطر برپاداشتن یک معروف مهم یا از بین بردن یک منکر بزرگ، پذیرش بسیاری از ضررها واجب باشد.

ب - مراحل

مرحله ی اول: با شخص گناه کار طوری عمل شود که بفهمد این عمل به خاطر گناه او بوده است ؛ مانند این که از

او روی بگردانیم یا به او اخم کنیم یا دوستی با او را ترک کنیم.

مرحله ی دوم: با زبان، او را امر یا نهی کنیم و اگر احتمال م یدهیم با موعظه و نصیحت از گناه دست برمی دارد،

لازم است به همین اکتفا کنیم.

در موعظه و نصیحت می توان از شیوه های مختلف تربیتی و استدلال و منطق بهره برد تا میزان تأثیرگذاری افزایش

یابد و شخص گنا هکار به عواقب و نتایج عمل خود بهتر پی ببرد.

مرحله ی سوم: به زور و جبر او را از حرام بازداریم یا به واجب وادار کنیم. این در صورتی است که بدانیم جز این

راه، راه دیگری وجود ندارد. البته این کار در حوزه ی مسئولیت های حاکم اسلامی و مشروط به اجازه ی اوست.

ج - روش امر به معروف و نهی از منکر از نظرامام خمینی (ره):

کسی که امر به معروف و نهی از منکر می کند، موظف است:

1 در انجام آن مرتکب گناهی  مانند دروغ، توهین و تحقیر  نشود.

2 مانند طبیبی مهربان رفتار کند.

3 مصلحت مخاطب را رعایت کند.

4 از خودخواهی و خودستایی بپرهیزد.

5 قصدش تنها رضای خدا باشد.

6 خود را منزّه از گناه و برتر از گناه کار نبیند.

7 اگر بداند و یا احتمال دهد که امر به معروف و نهی از منکر با تکرار، مؤثر واقع می شود، باید آن را تکرار کند. (تحریرالوسیله)

نکته: اگر امر به معروف و نهی از منکر به روش درست انجام نگیرد، نتیجه ی معکوس دارد و موجب تنفر و انزجار

می گرددو اخوت اسلامی را از بین می برد.

کسب درآمد:

1 روی آوردن به کارهای کاذب و دوری از کار مفید و مولّد، یکی از بدترین بلاها برای هر جامعه امری که

پیشوایان ما به صراحت آن را منع کرده اند.

2 از نظر فقها و عالمان دین در معامله ای که شخصی یک ماده ی غذایی را م یخرد و بخواهد پیش از تحویل کالا

آن را به دیگری بفروشد، چنین معامله ای مکروه است و از مردم خواسته اند از این راه کسب درآمد نکنند.

 

352

زکات:

1 زکات یک انفاق واجب است که به نه مال تعلق می گیرد غلّات (گندم، جو، خرما و کشمش) دام ها (شتر، گاو و

گوسفند) سکّه ها (طلا و نقره)

2 مطابق آیات قرآن، موارد مصرف زکات هشت مورد است. ( 1 فقیر 2 مسکین 3 جمع کنندگان آن 4 پیوند

قلب ها 5 آزاد کردن بردگان 6 غرامت دیدگان 7 در راه خدا 8  در راه ماندگان)

3 باید توجه داشت که:

الف  زکات، یک عبادت است و لازم است به نیت زکات و با قصد قربت انجام شود.

ب  زکات طلا و نقره در صورتی واجب است که به صورت سکّه ای باشد که معامله ی با آن رواج دارد ؛ بنابراین،

زیورآلات خانم ها زکات ندارد.

زکات فطره:

1 کسی که موقع غروب شب عید فطر بالغ و عاقل و هشیار است و فقیر نیست باید برای خودش و کسانی

که نان خور او هستند، هر نفر به میزان تقریبی 3 کیلوگرم گندم یا جو یا خرما یا برنج و مانند این ها به مستحق

بدهد. اگر پول یکی از این ها را هم بدهد، کافی است.

2 کسی که دیگری باید فطر هی او را بدهد، واجب نیست فطره ی خود را بدهد.

3 کسی که نمی تواند مخارج سال خود و خانواد هاش را تأمین کند و کسبی هم ندارد که بتواند مخارج خود و

خانواده اش را پرداخت کند، فقیر است و دادن زکات فطره بر او واجب نیست.

4 انسان باید زکات فطره را به قصد قربت یعنی برای انجام فرمان خداوند بپردازد و موقع پرداختن نیت زکات فطره نماید.

خمس:

1 خمس یکی از راه های تأمین هزین ههای عمومی است که به هفت چیز تعلق می گیرد و رایج ترین آن ها

منفعت کسب و کار است.

2 موارد مصرف خمس که در این آیه آمده است به ترتیب عبارت است از: ( 1 خداوند 2 رسول خدا (ص) 3

ذی القربی 4 یتیمان 5 مساکین 6 ابن السبیل (در راه ماندگان)

3 همه ی کسانی که از طریق کار، درآمدی کسب می کنند، پس از صرف هزینه های سالانه ی زندگی خود و

خانواده، باید یک پنجم آنچه را باقی می ماند، به عنوان خمس بپردازند.

4  هر کس باید برای پرداخت خمس، حساب سال داشته باشد. پس از گذشت یک سال، وقتی به روز موعود رسید،

اگر از درآمد او چیزی باقی مانده باشد  چه به صورت پول و چه به صورت کالا  باید یک پنجم آن را به عنوان

خمس جدا کرده و به حاکم اسلامی و یا مجتهد جامع الشرایط پرداخت کند تا در راه هایی که قرآن

کریم معین کرده است، به مصرف برساند.

5 تا خمس مال پرداخت نشود، ← استفاده از آن جایز نیست ؛ مثلاً با پولی که خمس آن پرداخت نشده،

نمی توان چیزی خرید.

 

آیات و روایات در دین و زندگی (ضمیمه) 353

6 ا گر با پولی که خمس آن داده نشده است، خانهای خریداری شود، ← نماز خواندن در آن خانه باطل است .

7 آ ذوقهای که از درآمد سال برای مصرف در خانه خریده شده است  مانند برنج، روغن و چای  اگر در آخر

سال زیاد بیاید ← باید خمس آنچه باقی مانده است، پرداخت شود .

8  زیورآلات خانمها، اگر بیش از مقدار مصرفی متداول آنها باشد و جنبهی ذخیره به خود بگیرد، ←

قسمت اضافی آن دارای خمس است و خمس آن باید پرداخته شود .

9 ا گر چیزی را که خمس آن داده نشده به کسی ببخشند، ← یک پنجم آن چیز مال او نمیشود .

10 ا گر بچهای سرمایهای داشته باشد و از آن منافعی به دست آید، ← بنابر احتیاط واجب بعد از آنکه بالغ شد

باید خمس آن را بدهد.

پذیرش ولایت الهی و دوری از حکومکت طاغوت :

و انجام دستورهای وی بر مسلمانان حرام است . « طاغوت » 1  مراجعهی به

2 ف رمانبرداری و اطاعت از دستورهای او یا کسانی که خود معین کرده، ضروری و واجب اس ت.

3 پ یروی از کلام و رفتار حضرت فاطمه (س) ،ب ر همهی مسلمانان واجب و سرچشمهی هدایت و رستگاری است .

4 پ یروی از رهبری که مشروعیت ندارد، حرام است .

5 ا طاعت از هر موجود دیگری اگر براساس اطاعت خداوند نباشد،←نابجا و غلط اس ت.

نکته :ا گر عقدی به زور انجام گیرد، باطل است و مشروعیت ندارد .