اینان تصمیم گرفتند با چشم زدن به پیامبر(ص) صدمه و زیانی بزنند که آیه: "و إنْ یکاد الّذین..."(1) نازل شد. مرحوم طبرسی می فرماید: "معنای آیه این است که وقتی ذکر (قرآن) را از تو می شنوند، با نظری سرشار از کینه و خشم به تو نظر می کنند، به طوری که می خواهند با نگاه تیزشان تو را بکشند".(2)
و همچنین حضرت یعقوب برای حفظ فرزندانش از چشم خوردن به فرزندانش فرمود: "ای فرزندانم! از یک در داخل نشوید و از درهای گوناگون وارد شوید".(3) مفسران نقل نموده اند که حضرت یعقوب(ع) بیم آن داشت که مردم به فرزندانش رشک برده و مورد چشم زخم واقع شوند،(4) زیرا، این احتمال را می داد که وقتی یازده برادر جوان و رشید با هم به شهر وارد شوند، مورد حسادت و چشم زخم قرار گیرند. برای همین فرمود دسته جمعی وارد شهر نشوید بلکه متفرق شده، از درهای مختلف شهر داخل شوید.
رسول خدا(ص) فرمود: "چشم زخم حقیقت دارد تا آن جا که قلّه کوه را فرود آورد" و امیرمؤمنان می فرمایند: "چشم زخم حق است و توسّل به دعا برای دفع آن نیز حق است".(5).
چشم زخم از جهتِ مبانی علمی حقیقت مسئله از دیدگاه دانش بشری کاملاً مشخص نمیباشد، هر چند نظریه هایی ابراز شده است، از آن جمله بسیاری از دانشمندان معتقدند در برخی از چشم ها نیروی مغناطیسی خاصی نهفته است که کارآیی زیادی دارد، حتی با تمرین و ممارست می توان آن را پرورش داد. خواب مغناطیسی از طریق نیروی مغناطیسی چشم ها است."اشعه لیزر" شعاعی است نامریی و توانسته کاری کند که از هیچ سلاح مخرّبی ساخته نیست. حال پذیرش وجود نیرویی در برخی چشم ها که از طریق امواج به خصوصی در دیگران اثر بگذارد، امر عجیبی نخواهد بود.(6)پس اگر چه مسئله از جهت علمی کاملاً روشن نمی باشد، اما جایی برای انکار وجود ندارد و نظریه های علمی نمی تواند خلاف آن را ثابت کند.
مرحوم طباطبائی(ره) در ذیل آیه 51 سوره قلم می فرماید: "... مراد از آیه چشم زدن است که نوعی از تأثیرات نفسانی است و دلیل عقلی بر نفی آن نداریم، بلکه حوادثی دیده شده که با چشم زدن منطبق است و روایاتی طبق آن وارد شده، دلیلی ندارد که آن را انکار نموده و بگوییم عقیده خرافی است".(7)
ادعیه مقابله با چشم زخم در روایات وارد شده که پیامبر برای امام حسن و امام حسین(ع) "رقیه" گرفت و این دعا را خواند: "أعیذ کما بکلمات التامة و أسماء اللَّه الحسنی کلّها عامة، مِن شر السامة و الْهامة، و مِن شرِّ کل عینٍ لامة، و مِن شر حاسدٍ إذا حسد؛ شما را به کلمات تامه و اسمای حسنای خداوند از شر مرگ و حیوانات موذی و هر چشم بد و حسود آن گاه که حسد ورزد می سپارم".(8)
حضرت امام صادق(ع) فرمود: "هرگاه بخواهید با هیأتی آراسته و چشمگیر از خانه بیرون روید، معوذتین (قل اعوذ برب الفلق... و قل اعوذ بربّ النّاس...) را بخوانید تا چشمی در شما اثر نکند".(9)امام صادق(ع) فرمود: "چشم زخم یک حقیقت است. رسول گرامی(ص) فرمود: "چشم زخم حق است. پس اگر کسی نسبت به برادرش متعجب شد، باید خدا را ذاکر باشد و در این صورت ضرری متوجه او نخواهد شد" انسان حتی به خودش چشم می زند. امام صادق(ع) فرمود: "برای در امان ماندن از اثرات چشم زخم نسبت به خودت و دیگران سه بار بگو: ما شاء الله (لا حول و) لا قوة الا بالله العلی العظیم". (6)
در هر حال خواندن سوره های فلق و ناس، نیز آیةالکرسی و "ان یکاد" برای دفع چشم زخم مؤثر است.در حاشیه کتاب مفاتیح الجنان، ادعیه هایی ذکر شده است.پذیرش وجود چشم زخم، نباید آدمی را به دامان خرافه وامور عوامانه سوق دهد. به این نکته توجه داشته باشید که پناه بردن به برخی امورخرافی برای دفع آن خلاف شرع است. از سوی دیگر دامنه تأثیر این گونه امور محدود است و همه عالم هستی در تحت فرمان خدا است.
________________________________________
پی نوشتها: 1. قلم (68) آیه 51.2. مجمع البیان، ج 10، ص 341.3. یوسف (12) آیه 67.4. این قول به مفسرانی همچون ابن عباس، قتاده و ضحاک نسبت داده شده است.5. نهج البلاغه، حکمت 400.6. تفسیر نمونه، ج 24، ص 426.7. تفسیر المیزان، ج 19، ذیل آیه.8. تفسیر نور الثقلین، ج 5، ص 400.9. بحارالانوار، ج 95، ص 133.10. بحارالانوار، ج6، ص 26، ح23.
