اصول کنکوری در درس دین و زندگی
پنجشنبه, ۲۳ مهر ۱۳۹۴، ۱۰:۵۲ ب.ظ
همان‌طور که می‌دانید، درس
دین و زندگی در کنکور با ضریب سه، اهمیت ویژه‌ای دارد و از درس‌های مهم به
حساب می‌آید. با وجود اهمیت این درس، کنکوری‌ها بعد از چندین بار خواندن،
مرور کردن و تست زدن احساس می‌کنند که نمی‌توانند درصد بالایی را در آن کسب
کنند و از تلاش و وقتی که برای این درس گذاشته‌اند، نتیجه خوبی بگیرند.
در چند سال گذشته، د‌ست‌یابی به درصد کامل در این درس در آزمون
سراسری، تقریباً کاری سخت و شاید دور از د‌سترس بوده است؛ به همین
دلیل، داوطلبان باید بدانند که برای موفقیت می‌بایست تسلط کامل بر مفاهیم
کتاب داشته باشند تا بتوانند درصد بالایی در کنکور به دست آورند؛ زیرا
سؤالات مفهومی سه سال دبیرستان در حجم سنگین تمام دروس گنجاند‌ه شده است و
برای موفقیت باید روشی نو در نحوه صحیح مطالعه در پیش گرفت.
تعداد تقریبی تست‌های کنکور
تقریباً
نه تست از بیست و پنج تست درس دین و زندگی در آزمون سراسری را سؤالات سال
دوم دبیرستان، نه تست را سؤالات سال سوم دبیرستان و هفت تست را سؤالات
معارف اسلامی پیش‌دانشگاهی تشکیل می دهد. در سال‌های گذشته بیش از 66 درصد
پرسش های دین و زندگی و تست‌ها، آیات و روایات بوده است.
از چه کتابی کار مطالعه را شروع کنیم؟
همان
گونه که بارها در این مقالات اشاره کرده‌ایم، روش و سبک مطالعه هر داوطلبی
باید طبق میل و نظر او در برنامه‌ریزی باشد؛ اما به‌صورت کلی، توصیه‌ای که
می‌توان درباره شروع مطالعه در این درس کرد، آن است که مطالعه دین و
زندگی 4 که تا حد‌ود‌ی به خاطر نزد‌یکی زمان کنکور به امتحانات نهایی در
ذهن ما باقی است، برای شروع مناسب است، و در اد‌امه، مطالعه دین و
زندگی (2) که به علت فاصله‌گرفتن از سال دوم دبیرستان نیاز به مطالعه و
بررسی دارد.
نحوه مطالعه صحیح
مباحث مطرح‌شد‌ه در معارف به سه د‌سته تقسیم می‌شود.
1- احاطه بر مفهوم کلی و هد‌ف درس به علاوه تسلط بر متن درس؛
2- فهم آیات با تسلط کامل بر ترجمه‌ها و اهد‌اف آنها؛
3- فهم هد‌ف روایات، متن آنها و همچنین ارتباط با درس؛
4- مباحث مربوط به اندیشه و تحقیق.
الف- احاطه کامل بر مفهوم درس
برای
به دست آوردن درصدی مناسب از درس دین و زندگی حتماً باید خط به خط کتاب را
جوری بخوانید که تمام کلمات کلیدی، سرتیترها و ... را بخوبی یاد بگیرید؛
به طوری که بتوانید کتاب را در ذهن داشته باشید؛ مثلا این سرتیتر است، این
آیه است و بعد از آن چه جملاتی و چه کلماتی آمده است؛ خلاصه اینکه مطالب
کتاب باید در ذهن شما «ملکه» شده و به قول امروزی‌ها در ذهنتان «اسکن» شود.
برای این کار، ابتدا متن درس را باید با دقت بررسی کرد. پس از پایان
درس، سؤالات مربوط به اندیشه و تحقیق‌ها یا تفکر در آیات و تطبیق‌های
حذف نشده از آزمون سراسری را نیز مطالعه کنید تا چیزی از قلم نیفتد. هر
بند یا پاراگراف یا مطالب مرتبط با آن را به‌صورت مجزا یا داخل کروشه
د‌سته‌بند‌ی و آن جمله یا مطلب را مطالعه کنید؛ سپس در یک زمان کوتاه، آن
نکته را تجسم کنید. توجه داشته باشید که در مطالعه براحتی میتوانید از
جزء به کل را یاد بگیرید و اگر زمانی نیاز به چینش این مطالب کنار یکدیگر
باشد، شما تسلط لازم را دارید؛ به علاوه، اگر سؤال به صورت یک جای خالی
از متن کتاب طرح شود، براحتی می توانید به آن پاسخ بدهید.
سخت‌ترین سؤالات دینی کنکور سؤالاتی است که از علت و معلوم، تابع و متبوع،
تحقق و در گرو، مطرح می‌شوند و عموماً داوطلبان یا این سؤالات را جواب
نمی‌دهند یا به آن به صورت شانسی جواب می‌دهند. اکنون چند سالی است که
در کنکور از علت و معلول سؤال طرح می‌شود؛ به همین دلیل پیشنهاد می‌کنیم
که توجه خاصی به این واژه ها داشته باشید، آنها را خوب یاد بگیرید و سعی
کنید که با تست زنی این مشکل را برطرف کنید؛ البته اگر با «تحقق» و در
«گرو» یا «تابع و متبوع» و «علت و معلول» فقط مشکل دارید میتوانید آن را
این گونه تشخیص دهید و اینکه علت و متبوع و در گرو مثل هم هستند و معلول
و تابع و تحقق هم مثل هم.
در درسی مانند دین و زندگی، خواندن دقیق و مرورهای پی در پی می‌تواند خیلی کارساز باشد و تست زدن در اولویت بعدی است؛ یعنی ۷۰
یا ۸۰ درصد خواندن و ۲۰ یا ۳۰ درصد، تست زدن است. تاکید می‌شود که خواندن
باید از روی کتاب درسی باشد، نه از روی جزوه یا کتاب کمک درسی، و حداقل
ابتدا باید تسلط کافی روی کتاب درسی داشته باشید و سپس از جزوات یا سایر
کتاب‌های درسی بهره بگیرید. بدون تسلّط کافی بر کتاب، اصلاً مرور جزوات و
... تاکید نمی شود. برای تست زدن، از کتاب خوبی که تست‌های سراسری داخل و
خارج سراسری و آزاد و ... را دارد استفاده کنید. در تست زدن حتماً نشان
گذار کردن تست‌ها را فراموش نکنید تا بتوانید در مطالعه‌های بعدی، آن
تست‌های خاص و علامت گذاری شده را مرور کنید.
یک تست زنی موفق در درس دین و زندگی، علاوه بر مطالعه دقیق و اصولی به دقت
و توجه به نکات ریز در تست زنی هم مربوط می‌شود؛ زیرا در این کتاب، مطالب
زیادی وجود دارد که خیلی شبیه به هم هستند و اگر تست‌ها قدری جابجا
بشوند احتمال اشتباه کردن آنها با یکدیگر خیلی زیاد است؛ برای مثال: مرگ
از دیدگاه پیامبر (ص)، انتقال، از نظر امام حسین(ع)، سعادت، از دیدگاه
حضرت قاسم(ع)، شیرین‌تر از عسل، از دیدگاه پیامبران الهی، گذرگاهی به حیات
برتر محسوب می‌شود. اگر داوطلب، تمام این مطلب را بخوبی بداند، اما نتواند
در تست زنی تمرکز داشته باشد، ممکن است که مطالب را با یکدیگر اشتباه کند.
برای اینکه بتوانید به این گونه سؤالات را پاسخ دهید، می توانید این نکته
های مهم را در دفترچه یادداشت و خلاصه نویسی‌تان بنویسید و گاهی آنها را
مرور کنید تا ملکه ذهنتان شود و دیگر اشتباه نکنید.
ب- آیات و روایات
سخت‌ترین
بخش دین و زندگی، بخش آیات آن است که تقریباً 70 درصد کنکور را همه
ساله تشکیل می‌دهند. توصیه می‌شود که حتماً داوطلبان عزیز، حداقل برخی از
آیات مهم را حفظ کنند. قلب معارف در آزمون سراسری همین قسمت، یعنی آیات
است. در مطالعه آیات دقت کردن روی چه نکته‌هایی لازم است:
1- ابتدا باید آیه را با ترجمه آن خواند و بر آن تسلط پیدا کرد.
2-
در مرحله بعد باید مفهوم مرتبط با آن آیه را فراگرفت؛ به‌طوری که
بتوان تشخیص د‌اد که کلیت آیه یا هر کدام از اجزای آن به چه نکته‌ای
اشاره د‌ارند.
3- در
برخی از موارد، میان چند آیه از جهت مفهوم یا از لحاظ رابطه علّی و معلولی
نیز ارتباط وجود دارد؛ به‌طور مثال در آیات شریفه 103 تا 105 سوره کهف
سال سوم، زمانی که آیه مربوطه می‌خواهد زیان‌کار‌ترین مرد‌م در کار‌ها
را معرفی کند، می‌فرماید: «قُلْ هَلْ تُنَبِّیُکُمْ بالاخسرین اَعْمالاً
الذین ضَلَّ سَعْیَهُم فِی‌الحیاه الد‌ُّنیا و هُمْ یَحْسَبونَ اَنَّهُم
یُحسِنونَ صُنعاً» تا اینجای آیه، زیان‌کار‌ترین افراد در کار‌ها معرفی
می‌شوند، اما مهم، اد‌امه آیه است که اشاره به علت این امر می‌کند و آن
«اولیک الذین کفروا بآیات ربهم و لقایه» است که کفر به خد‌ا و قیامت، علت
اعمال این افراد دانسته شده است، و اد‌امه آیه و دیگر نکاتش؛ پس شما
داوطلب گرامی باید برای نتیجه گیری بهتر از وقتی که برای یادگیری آیات
دارید به این نکته نیز توجه داشته باشید و آیات مرتبط را بخوبی بیاموزید.
4-
توجه به ارتباط آیات با متن یا تیتر کتاب و ارتباط با سایر آیات و روایات
هم‌مفهوم و حتی ارتباط با اشعار نیز، قسمت بسیار مهم یادگیری آیات کتاب
است.
5- در مبحث آیات،
آیاتی که در اندیشه و تحقیق آمده است نیز خیلی اهمیت دارد؛ اما بیشتر
داوطلبان از آن غافل می‌شوند؛ پس حتماً این قسمت را نیز بخوبی مطالعه کنید.
علاوه
بر توجه به این نکات، حتماً موضوع اصلی آیه را بدانید، اینکه آیه از زبان
چه کسی یا چه کسانی است، آیه درباره چه کسی یا چه کسانی است، آیه خطاب به
چه کسی یا چه کسانی است، آیه برای چه زمانی است (قیامت- برزخ- دنیا) یا ظرف
تحقق آیه کدام است، کلمات کلیدی آیه کدام است، آیه با چه کلماتی شروع و با
چه کلماتی پایان یافته است، و اینکه ترجمه دقیق آیه چیست.
پ- روایات
یکی
دیگر از مواردی که تاثیر زیادی بر یادگیری و تست زنی شما در درس دین و
زندگی می گذارد، روایاتی است که در مباحث دین و زندگی به آن پرداخته شده
است. در روایات، باید متن را خوب فراگرفت؛ زیرا ممکن است که سؤالاتی
به‌صورت جای خالی از متن روایات مطرح شود. در قدم بعدی، باید موضوع یا
مفهوم مرتبط با آن روایات یا جملات متن یا آیات هم‌مفهوم آن بخوبی بررسی و
فهمیده شود. اگر اشعار حذف نشد‌ه‌ای وجود دارد که با آیات یا مفهوم خاص
مورد سؤال مرتبط است، تسلط روی مفهوم آنها ضروری است.
ت- اندیشه و تحقیق
یکی
دیگر از سؤالاتی که به نسبت برای دانش‌آموزان سخت است، سؤالات مربوط به
اندیشه و تحقیق است. برخی از داوطلبان به صورت درست و اصولی، این مباحث را
مطالعه نمی‌کنند (بخصوص سؤالات مربوط به آیه که کتاب عین آیه را نیاورده
است). باید بدانید که بسیاری از اندیشه و تحقیق‌ها خیلی مهم هستند و شما
باید، آیاتی را که در بعضی از سؤالات اندیشه و تحقیق ها به آنها اشاره شده
است، بخوانید و بخوبی یاد بگیرید و بدانید که در آن سؤال اندیشه و تحقیق،
درباره آن آیه چه گفته و چه چیزی خواسته شده است؛ پس به سؤالات اندیشه و
تحقیق هم توجه خاصی بکنید؛ چون با این کار، درصد درس دین وزندگی شما به
۱۰۰ خواهد رسید.
در
پایان این قسمت به شما توصیه می کنیم برای اینکه چهار بخش بالا را به خوبی
یاد بگیرید، حتماً به عنوان یک کار مهم و اثرگذار در روند یادگیری و
تست‌زنی در درس دین و زندگی، خلاصه‌نویسی را فراموش نکنید؛ البته منظور از
خلاصه نویسی، کاری نیست که برخی از شما داوطلبان انجام می‌دهید و بیشتر متن
را به دفتر خود منتقل می‌کنید، بلکه خلاصه نویسی درست این است که نکات
کلیدی و اصلی را که از نظر شما مهم است و یادگیری آن با چند بار مرور میسر
می‌شود، در دفتر خلاصه نویسی وارد کنید و در مرورهای بعدی، چندین بار آنها
را مطالعه کنید.
در پایان به نکاتی در زیر برای مطالعه این درس اشاره می‌شود. دقت کنید که همه کتاب (عناوین، سرتیترها، پرسش‌ها، احادیث و روایات) را بخوبی و با دقت یاد بگیرید.
1- هر
تیتر، پرسش یا حدیثی که درون درس است، مطمیناً نتیجه‌ای از نکات آیات یا
مفاهیم آن است؛ پس حتماً نکات آیات را به دقت پیدا کنید و ارتباط هرآیه را
با عنوان و هر پاراگراف پیدا کرده و آن را درک کنید.
2- حتماً آیات را حفظ کنید؛ اما قبل از حفظ آیه و مطالب، سعی کنید که به مفهوم آن پی ببرید.
3- سعی کنید که همه نکات مربوط به هر قسمت را درون همان صفحه (بالا یا پایین آن)نوشته یا در هر قسمتی درون همان درس بنویسید.
4- در
اوایل شروع مطالعه برای کنکور، فقط تست های مبحثی بزنید و هیچ گاه از
مجموعه سه درس بیشتر نزنید؛ سعی کنید که تا اوایل بهمن، تمام مباحث و دروس
را به صورت مبحثی و درسی، جدا جدا، تست بزنید؛ پس حتماً در برنامه‌ریزی‌تان
از سه جلسه یک و نیم ساعته در هفته، کمتر وقت نگذارید. هر چه برنامه‌تان
خردتر باشد، میزان بازدهی‌تان بالاتر خواهد بود.
5- سعی
کنید که برنامه مطالعاتی این درس را طوری بچینید که زودتر از بهمن یا
دیرتر از فروردین، خواندن یک دور کامل دین و زندگی را تمام نکنید؛ زیرا
هرچه زودتر تمام کنید، مطمیناً کمتر به سراغش می‌روید و هرچه دیرتر آن را
تمام کنید، وقت مرورتان کاهش می‌یابد؛ پس سعی کنید که اصل برنامه‌ریزی‌تان
بر این اساس باشد که تا پایان اسفند ماه خواندن دروس را تمام کنید و
دردوران طلایی نوروز و بعد از آن، مرور و تست‌زنی کنکوری داشته باشید.
هیچ وقت ناامید نشوید و همیشه با انرژی مثبت و امید به فردایی روشن مطالعه کنید و به این موضوع ایمان داشته باشید که هیچ زحمتی بی پاداش نمی‌ماند.
