فدک کجاست و ماهیّت حقوقی آن چیست؟
|
|
|
|
|
سرزمین آباد و حاصل خیزى که در نزدیکى خیبر قرار دارد و فاصله آن تا مدینه حدود 140 کیلومتر است، «فدک» نامیده مى شود.[1]
از نظر قوانین اسلامى، سرزمین هایى که از طریق جنگ و نبرد فتح مى شوند
متعلق به عموم مسلمانان است، و به وسیله حاکمان اسلامى تحت عنوان «مفتوحة
عنوة» اداره مى شود؛ ولى سرزمینى که بدون نیروى نظامى، از طریق صلح و سازش
در اختیار پیامبر قرار گیرد، «انفال» و یا «فىء» و به اصطلاح امروزى
«املاک خالصه» نامیده مى شود و از آنِ شخص پیامبر مى باشد و از درآمد آن
نیازمندى هاى مسلمانان را برطرف مى کند.
در سال هفتم هجرى که ارتش اسلام دژهاى مستحکم خیبر را محاصره کرد، همه
آنها با قدرت نظامى فتح گردید، جز «فدک» که مردم آنجا از در صلح و مسالمت
وارد شدند و اراضى آنان به صورت املاک خالصه درآمد، و در اختیار رسول خدا
(ص) قرار گرفت.
آنچه گفته شد، مورد اتفاق فقیهان اسلامى و مطابق با حکم قرآن مجید مى
باشد، آنجا که مى فرماید: «وَ ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْهُمْ
فَما أَوْجَفْتُمْ عَلَیْهِ مِنْ خَیْلٍ وَ لا رِکابٍ وَ لکِنَّ اللَّهَ
یُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلى مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ عَلى کُلِّ شَیْءٍ
قَدِیرٌ».[2]
«آنچه را خدا از آنان (یهود) به رسولش بازگردانیده چیزى است که شما براى
به دست آوردن آن زحمتى نکشیدید نه اسبى تاختید، و نه شترى، امّا خداى،
فرستادگانش را بر آنچه خواهد چیره مى گرداند، که خداوند بر همه چیز
تواناست».
از سوى دیگر، قرآن پیامبر را موظف مى سازد که حق «ذى القربى» را بپردازد.
چنان که مى فرماید: وآتِ ذَا الْقُربى حقّه[3] «حق خویشاوندان را بپرداز».
نزدیک ترین فرد به رسول خدا (ص) دخت گرامى او فاطمه (س) بود، از این جهت
«فدک» را به او بخشید و تا زمانى که پیامبر (ص) زنده بود، کارگران حضرت
زهرا (س) آنجا را اداره مى کردند.[4]
خلاصه اینکه :
1- فدک سرزمین حاصل خیزی بود که از طرف یهودیان با صلح و سازش در اختیار پیامبر اسلام (ص) قرار داده شده بود .
2- به چنین املاکی «انفال» و یا «فىء» و به اصطلاح امروزى «املاک خالصه»
گفته مى شود و از آنِ شخص پیامبر مى باشد و اختیار آن در دست ایشان می
باشد.
3- قرآن پیامبر را موظف کرد که حق «ذى القربى» را بپردازد. چنان که مى
فرماید: وآتِ ذَا الْقُربى حقّه[5] «حق خویشاوندان را بپرداز».
4- نزدیک ترین فرد به رسول خدا (ص) دخت گرامى او فاطمه (س) بود، از این جهت «فدک» را به او بخشید.
[1] - معجم البلدان، ماده «فدک».
[2] - حشر/ 6.
[3] - اسراء/ 26.
[4] - راهنماى حقیقت، شیخ جعفر سبحانی، ص:419 – 428.
[5] - اسراء/ 26
