آیات محکم ومتشابه

هو الذی انزل علیک الکتاب منه آیات محکمات هن  ام الکتاب واخرمتشابهات فاما الذین فی قلوبهم زیغ فیتبعون ماتشابه منه ابتغاءالفتنه وابتغاءتاویله ومایعلم  تاویله الاالله والراسخون فی العلم یقو لون آمنا به من عندربنا ومایذکر الا اولوالالباب       ( آل عمران-7)

مفهوم محکم:

راغب اصفهانی در مفردات می گوید :محکم ازریشه حَکَمَ به معنای مَنََعَ است .ودر این ماده نوعی مانعیت ونفوذ ناپذیری نهفته است محکم بودن چیزی بدین معناست که عامل خارجی  نمی تواند در آن نفوذ نماید وبه قول راغب محکم یعنی چیزی که نه از جهت لفظ ونه از جهت معنا شبهه ای در آن وارد نگردد این وِپزگی در یک کلام هنگامی پدید می آید که کلام در افاده معنا هیچ گونه ابهام وایهامی نداشته باشد وبه روشنیِ تمام بر مقصود خویش دلالت نماید

 متشابه:

 راغب می گوید :شبهه؛ آن است که به جهت وجود شباهت بین دو چیز یکی از دیگری تمییز داده نشود متشابه؛ در قرآن کلامی است که به دلیل مشابهت لفظی یه معنوی اش به چیز دیگر تفسیر آن مشکل گردیده است

فقهاء می گویند :متشابه چیزی است که ظاهرش خبر از باطنش نمی دهد وگویای مرادش نمی باشد

 بنابراین متشابه در اصطلاح قرآن؛لفظی است که احتمال چندین معنا در آن وجود دارد به همین دلیل در آن شک وشبهه ایجاد می گردد و همانگونه که امکان تاویل صحیح در آن وجود دارد احتمال تاویل فاسد نیز در آن می رود وهمین احتمال باعث گشته است تا منحرفان در صدد تاویل آن متناسب به اهداف خویش برآیند 

پس از بررسی دو اصطلاح محکم ومتشابه به اصل آیه باز می گردیم

آیات محکم : ام الکتاب معرفی شده اند"امّ "به معنای مرجع ومقصد است و امّ الکتاب یعنی آیاتی که برای آیات دیگر مرجع واقع می شوند محکمات به تصریح قر آن آیات مادر؛مرجع واساسی هستند با این ویژگی که خود هیچ ابهامی ندارند بر طرف کننده ابهام و تشابه از آیات متشابهند از همین آیه می توان استفاده کر د که گر چه ازبخشی از آیات قرآن متشابه می باشند اما با ارجاع آنها به محکمات از این دسته آیات نیز رفع تشابه می گردد ومفهوم آنها نیز در سایه محکمات معلوم می گردد

                                   (برگرفته از کتاب التمهید فی علوم القرآن- محمد هادی معرفت)

 

آیات محکم:

لا تدرکه الابصار وهو یدرک الابصار وهو اللطیف الخبیر(انعام -103)

 چشم ها او را در نمی یابند واوست که دیدگان را در می یابد واو لطیف آگاه است

 لیس کمثله شئ وهو السمیع البصیر  (شوری-11)

چیزی مانند او نیست واوست شنوای بینا

 

آیات متشابه :

1- ثم استوی الی السماء وهی الدخان(فصلت -11)

سپس آهنگ آفرینش آسمان کرد وآن از دود بود

2- ثم استوی علی العرش (فرقان -59)

آن گاه بر عرش استیلاء یافت

3- الرحمن علی العرش استوی (طه-5)

خدای رحمان که بر عرش استیلاءیافته است

4- وقالت الیهود یدالله مغلولةٌ غلت ایدیهم ولعنوا بما قالوا بل یداه مبسوطتان (مائده-64)

ویهود گفتند دست خدا بسته است دست های خودشان بسته است  وبه سزای آن چه گفتند از رحمت خدا دور شدند بلکه هر دو دست او(خداوند )گشاده است

5- یدالله فوق ایدیهم (فتح -10)

دست خدا بالای دست های آنهاست

6- اَنّ الفضل بیدالله یوتیه من یشاء

فضل در دست خداست به هر کس که بخواهد عطا می کند

7-وجوهٌ یومئذ ناضرةٌ الی ربها ناظره(قیامت-23)

در آن روز صورت هایی شاد ومسرور است وبه پرورد گارش می نگرد

8-واصبر لحکم ربک فانک باعیننا (طور -48)

در برابر دستور پر وردگارت شکیبایی کن که تو خود در حمایت ماهستی

9- ولله المشرق والمغرب فأینماتولوا فثم وجه الله(بقره-115)

ومشرق ومغرب از آن خداست پس به هر سو رو کنید آنجا روی به خداست

10- جاءربُّک والملکُ صفاً صفا  (فجر-22)

 وفرمان پرورد گارت وفرشته ها صف درصف می آیند