آیا به سکه طلا زکات هم تعلق می گیرد؟
در چه مواردی مصرف زکات جایز است؟ انسان می‌تواند زکات را در هشت مورد مصرف کند: 1) فقیر، و آن کسی است مخارج سال خود و عیالاتش را ندارد. 2) مسکین، و آن کسی است که از فقیر سخت‌تر می‌گذارند. 3) کسی که از طرف امام ـ علیه السّلام ـ یا نائب امام مأمور است که زکات را جمع آوری و نگهداری نماید و به حساب آن رسیدگی کند و آن را به امام ـ علیه السّلام ـ یا نائب امام یا فقراء برساند. 4) کافرهایی که اگر زکات به آنان بدهند به دین اسلام مایل می‌شوند، یا در جنگ به مسلمانان کمک می‌کنند.
5) خریداری بنده‌ها و آزاد کردن آنان. 6) بدهکاری که نمی‌تواند قرض خود را بدهد. 7) سبیل الله، یعنی کاری که مانند ساختن مسجد منفعت عمومی دینی دارد، یا مثل ساختن پل و اصلاح راه که نفعش به عموم مسلمانان می‌رسد و آنچه برای اسلام نفع داشته باشد. 8) ابن السبیل، یعنی مسافری که در سفر درمانده شده. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره)، م1925)
یکى دیگر از فروعات دین ما (زکات) است، یکى از وظایف مهم اقتصادى مسلمانان، پرداخت همین (زکات) است. از اهمیت (زکات) همین بس که در قرآن مجید پس از نماز آمده و نشانه ایمان و عامل رستگارى شمرده شده است. در روایات متعددى که از معصومین علیهم‌السلام نقل شده آمده است: «کسى که از پرداخت زکات جلوگیرى کند، از دین خارج است».
موارد وجوب زکات
زکات بر نُه چیز واجب است: اول: گندم؛ دوم: جو؛ سوم: خرما؛ چهارم: کشمش؛ پنجم: طلا؛ ششم: نقره؛ هفتم: شتر؛ هشتم: گاو؛ نهم: گوسفند.
اگر کسی مالک یکی از این نُه چیز باشد، با شرایطی که بعدا گفته می شود، باید مقداری را که معین شده به یکی از مصرفهایی که دستور داده اند برساند.
(توضیح المسائل امام خمینی ره، مسئله 1853)
شرایط زکات دهندگان
کسانی که زکات بر آنان واجب است باید دارای شرایط زیر باشند:
1. بلوغ
بنابر این، بر افراد نابالغ زکات واجب نیست، و در مواردی که گذشتِ یک سال در پرداخت زکات شرط است، بلوغ از آغاز سال معتبر است، و در غیر آن موارد، انسان باید قبل از زمان تعلق گرفتن زکات بالغ باشد.
(تحریرالوسیله، ج 1، ص 312، احدُها)
2. عقل
پس زکات بر کسی که مجنون است واجب نیست، و در مواردی که گذشتِ سال در پرداخت زکات شرط است باید در تمام سال عاقل باشد؛ و در غیر آن موارد، قبل از زمان تعلق زکات، داشتن عقل معتبر است.
(تحریرالوسیله، ج 1، ص 312، ثانیها)
3. آزادی
بنابر این، بر کسی که بنده دیگری است زکات واجب نیست؛ اگر چه مالک شدن «بنده» را قبول داشته باشیم.
(تحریرالوسیله، ج 1، ص 312، ثالثها)
4. مالکیت
پس بر مالی که بخشیده یا قرض داده شده، زکات واجب نیست، مگر بعد از پس گرفتن آنها.
همچنین در مالی که وصیت شده، زکات واجب نیست؛ مگر بعد از فوت وصیت کننده و قبول وصیت از سوی وصیت شونده؛ زیرا قبول وصیت در تحقق ملک برای شخصی که برایش وصیت شده بنا بر اقوا معتبر است.
(تحریرالوسیله، ج 1، ص 312، رابعها)
5. امکان تصرف کامل در مال
بنابر این در مال وقفی ـ اگر چه وقف خاص باشد ـ و اموال رهنی و مالی که به سرقت رفته، یا در زمین پنهان است و جای آن فراموش شده، یا گم شده است و همچنین مالی که در دریا افتاده و یا از غایبی به ارث رسیده و هنوز به دست وی یا وکیلش نرسیده و یا در مال قرضی، اگر چه امکان دریافت آن از بدهکار باشد، زکات واجب نیست.
(تحریرالوسیله، ج 1، ص 313، خامسها)
زکات در صورتی واجب می شود که مال به مقدار نصاب که بعدا گفته می شود برسد و مالک آن بالغ و عاقل و آزاد باشد و بتواند در آن مال تصرف کند.
(توضیح المسائل امام خمینی ره ، مسئله 1855)
شرایط مستحقان زکات
مستحقان یا گیرندگان زکات باید واجد شرایط زیر باشند:
اول: کسی که زکات می گیرد باید شیعه دوازده امامی باشد و اگر از راه شرعی شیعه بودن کسی ثابت شود و به او زکات بدهد و زکات تلف شود بعد معلوم شود شیعه نبوده لازم نیست دوباره زکات بدهد.
توضیح المسائل امام خمینی ره ، م 1942
دوم: به کسی که معصیت کبیره را آشکارا به جا می آورد، احتیاط واجب آن است که زکات ندهند.
توضیح المسائل امام خمینی ره ، م 1946
سوم: انسان نمی تواند مخارج کسانی را که مثل اولاد خرجشان بر او واجب است از زکات بدهد، ولی دیگران می توانند به آنان زکات بدهند.
توضیح المسائل امام خمینی ره ، م 1948
چهارم: سید نمی تواند از غیر سید زکات بگیرد، ولی اگر خمس و سایر وجوهات کفایت مخارج او را نکند و از گرفتن زکات ناچار باشد، می تواند از غیر سید زکات بگیرد. ولی احتیاط واجب آن است که اگر ممکن باشد فقط به مقداری که برای مخارج روزانه اش ناچار است، بگیرد.
توضیح المسائل امام خمینی ره ، م 1955
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:
حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی):
در فرض سۆال لازم نیست.
آیات عظام سیستانی، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی (مد ظلهم العالی):
اگر بعد از ظهور میوه باشد زکات بر شما واجب است، یعنی باید تخمین بزنید که کشمش آن چه اندازه می شده است و طبق آن زکات بدهید.
دو مسئله از آیة الله مکارم شیرازی دام ظله:
مسأله 1589ـ زکات گندم و جو وقتى واجب مى شود که دانه آن بسته شود و به آن گندم و جو گویند و زکات انگور و کشمش موقعى است که میوه برسد و به آن انگور گویند و همچنین در مورد خرما زمانى است که خرما برسد و قابل خوردن شود، ولى وقت دادن زکات در گندم و جو زمانى است که آن را خرمن کنند و کاه را جدا نمایند و در خرما و کشمش موقعى است که خشک شود، مگر این که بخواهند آن را به صورت تر مصرف کنند که باید زکات آن را بدهند به شرط این که خشک شده آن به حدّ نصاب برسد.
مسأله 1590ـ در مورد گندم و جو و کشمش و خرما زکات در صورتى واجب است که هنگام واجب شدن زکات صاحب آنها بالغ باشد.
دو سوال از محضر مبارک آیة الله سیستانی دام ظله:
جواب : زکات ندارد.
جواب : اگر سهم او به حد نصاب مىرسد باید زکات سهم خود را بدهد.
بخش احکام اسلامی تبیان
